نکاتی بسیار آموزنده از سوره یوسف:
﴿ قَالَتِ امْرَأَةُ الْعَزِیزِ الْآنَ حَصْحَصَ الْحَقُّ ﴾
(زن عزیز گفت: اکنون حق آشکار شد.)
برخی اوقات حقیقت برای مدت طولانی می‌خوابد ولی نمی‌میرد.
***
﴿ اقتلوا یوسف أو اطرحوه أرضاً یخلُ لکم وجهُ أبیکم ﴾
(یوسف را بکشید یا به سرزمین دوری بیندازید تا پدرتان فقط متوجه شما باشد.)
آنان نمی‌دانستند که عشق و محبت جسدی نیست و باز هم ادامه دارد.
***
﴿ إذ قالوا لیوسف وأخوه أحبُّ إلى أبینا منّا ﴾
(وقتی که گفتند یوسف و برادرش نزد پدرمان محبوب‌تر است.)
به خاطر مال به او حسد نورزیدند.
بخشش‌های قلب، ارزشمندتر از بخشش‌های دست است.
***
تکرار پیراهن برای سه بار در داستان یوسف:
- وقتی برادران آن را با خون رنگین کردند دلیل غم و اندوه بود.
- وقتی توسط زن عزیز پاره شد دلیل پاکدامنی یوسف بود.
- وقتی برای پدرش فرستاد مژده و خوشحالی بود.
هر چیزی که روزی باعث اندوه تو شده، شاید بعدا باعث خوشحالیت شود.
***
﴿ وَاستَبَقا البَاب ﴾
(شتابان هر دو به سمت در رفتند.)
شاید در یک راه حرکت کنید ولی نیت‌ها متفاوت باشد.
***
به یوسف علیه السلام در زندان گفته شد:
﴿ إنا نراک من المحسنین ﴾
(ما تو را از نیکوکاران می‌بینیم.)
وقتی مسئول دارایی و گنجینه‌های مصر بود نیز به او گفته شد:
﴿ إنا نراک من المحسنین ﴾
(ما تو را از نیکوکاران می‌بینیم.)
معدن و اصل پاک، در وضعیت های مختلف دستخوش تغییر نمی‌شود.
***
﴿ ﻗﻠﻦ ﺣﺎﺵَ ﻟﻠﻪ ﻣﺎﻋﻠﻤﻨﺎ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻦ ﺳﻮﺀ ﴾
(گفتند: پناه بر الله، ما از او هیچ بدی ندیدیم.)
تاریخ تو به دادت می‌رسد، پس آن را حفظ کن.
***
﴿ قال معاذ الله إنه ربی أحسن مثوای﴾
(یوسف گفت: پناه بر الله که پروردگارم هست و جایگاهم را نیکو داشته است.)
عفت خاص زنان نیست بلکه در مردان بزرگ‌تر است. قبل از مریم علیها السلام، یوسف علیه السلام عفیف بود.
***
﴿ وشهد شاهد من أهلها ﴾
(شاهدی از خاندان طرف دیگر شهادت داد.)
وقتی بنده تقوای الله را پیشه کند برای هر غمش فرجی و برای هر تنگنایش گریزگاهی قرار می‌دهد... حتی نزدیک‌ترین افراد به دشمنش به نفعش شهادت می دهند و ادعایش را تایید می‌کنند.
***
﴿ قال بل سولت لکم أنفسکم أمرا ﴾
(گفت: بلکه نفس شما کاری را برای شما آراست.)
برای یعقوب جای سؤال بود که، چگونه می‌تواند گرگ او را بخورد در حالی که هنوز ستارگان که در خواب دیده بود برایش سجده نکرده‌اند.
اعتمادت به بشارت‌های آفریدگار بیشتر از چیزهایی که چشمت می‌بیند باشد.
***
﴿ أَحَبُّ إِلَیَّ مِمَّا یَدْعُونَنِی إِلَیْه ﴾
(محبوب‌تر است نزد من از آن‌چه مرا به سوی آن دعوت می‌کنند.)
کلمه ی زنا را به کار نبرد چون می‌خواست عفت کلام نیز داشته باشد.
***
﴿ فأرسل معنا أخانا ﴾
(برادرمان را با ما بفرست.)
چون نیاز داشتند گفتند: برادرمان.
ولی وقتی نیازی نداشتند گفتند (إن ابنک سرق) پسرت دزدی کرده.
- عده‌ی زیادی در وقت تغییر مصالح خطاب آنان تغییر می‌کند.
***
(وقال یا أسفى على یوسف )
(گفت: افسوس بر یوسف)
در حالی که همه فرزندانش با او هستند مگر یوسف.
بعضی جاها را فقط یک شخص می‌تواند پر کند، چون جایگزینی ندارد.
***
(اذهبوا بقمیصی هذا)
(این پیراهن من را ببرید.)
پیراهن را انتخاب کرد تا از همان جا که غم بر او وارد شده است خوشحالی را بر او وارد کند.
(فَأسرَّها یُوسُفُ فِی نَفْسِه)
(یوسف آن سخن را جواب نداد و نزد خود پنهان داشت.)
برخی اوقات سخن نیش داری از نزدیکانت می‌شنوی،
آن را نادیده بگیر و از آن رو بگردان.
برای جواب دادن عجله نکن.
در کتمان، خیر بزرگی نهفته است.
***
(اذهبوا فتحسسوا من یوسف وأخیه)
(بروید دنبال یوسف و برادرش بگردید.)
سال‌ها پیش فرزندش را گم کرد و اکنون می‌خواهد دنبالش بگردند!
وقتی درباره‌ی احتمالات عقلی برایت سخن گفتند تو درباره‌ی اعتماد به الله برایشان سخن بگو.
***
(وقد أحسن بی إذ أخرجنی من السجن)
(به من نیکی کرد که مرا از زندان خارج ساخت.)
یوسف زندان را ذکر کرد و چاه را ذکر نکرد تا برادرانش خجالت زده نشوند.
الگوها، فراتر از انتقام و تسویه حساب هستند.
***
﴿ هِیَ راوَدَتنی عَن نَفسی ﴾
(او مرا به کامجویی دعوت کرد.)
بی گناهان زبانشان آرام است.نیازی نیست صدایشان را بالا ببرند یا برای قانع کردن طرف مقابل قسم بخورند.
***
﴿وَأَخَاف أَنْ یَأْکُلَهُ الذِّئْب وَأَنْتُمْ عَنْهُ غَافِلُونَ﴾
(می‌ترسم وقتی شما متوجه او نیستید گرگ او را بخورد.)
آنان کلمه‌ی گرگ را شنیدند و در نقشه ی خود از آن بهره برداری کردند.
تیر قاتل را در توجیهات تربیتی نادیده نگیر.
***
﴿أنا یوسف و هذا أخی﴾
(من یوسفم و این هم برادرم هست)
نگفت من عزیز مصرم. اسمش را بدون هیچ صفتی ذکر کرد. انسان والا به مناصب و رتبه‌ها نگاه نمی کند.
دکتر علی صلابی
ترجمه: محمد ابراهیم ساعدی رودی(با اندکی ویرایش)
