یک لحظه چشمانت را ببند!

بَکر بن عبدالله مُزَني رَحِمَهُ الله :

«ای فرزند آدم، اگر می‌خواهی قدر نعمت‌های الله را بدانی، چشمانت را ببند».

«يَا ابْنَ آدَمَ، إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَعْلَمَ قَدْرَ مَا أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْكَ فَغَمِّضْ عَيْنَيْكَ»

الشكر لابن أبي الدنيا ۶۲

تا کی به نوشتن ادامه خواهی داد؟!

به ابن مبارک رَحِمَهُ الله گفتند :

تا کی به نوشتن علم ادامه خواهی داد؟

گفت: «شاید کلمه‌ای را که از آن سود می‌برم هنوز ننوشته باشم»!

قِيْلَ لَهُ: إِلَى مَتَى تَكتُبُ العِلْمَ؟
قَالَ: لَعَلَّ الكَلِمَةَ الَّتِي أَنْتَفِعُ بِهَا لَمْ أَكتُبْهَا بَعْدُ.

سِیَرُ أعلامِ النُّبَلاء ۸/ ۴۰۷

چرا از مردن می ترسیم؟!

سَلَمَةُ بن دینار رَحِمَهُ الله :

ببین به سبب چه کارهایی از مرگ بدت می‌آید ( و دوست نداری از دنیا بروی )

( همین الان ) آن کارها را ترک کن، سپس هیچ زیانی برایت ندارد که چه وقت از دنیا بروی!

انْظُرْ كُلَّ عَملٍ كَرهتَ المَوْتَ مِنْ أَجْلِهِ، فَاترُكْهُ، ثُمَّ لاَ يَضرُّكَ مَتَى مِتَّ.

سِیَرُ أعلامِ النُّبَلاء: ۶/ ۹۸

پسرش را این چنین نصیحت می کرد:

خَطّاب بن المُعَلَّی المَخزومي رَحِمَهُ الله پسرش را این چنین نصیحت می کرد :

پسرم !

همسر مرد ، آرامش اوست و اگر با او اختلاف داشته باشد زندگی اش میسر نخواهد شد.

پس اگر خواستی ازدواج کنی ، در مورد خانواده اش پرس و جو کن ، زیرا ریشه های پاک نهاد ، ثمر شیرین دارند.

يا بني إن زوجة الرجل سكنه ولا عيش له مع خلافها فإذا هممت بنكاح امرأة فسل عَن أهلها فإن العروق الطيبة تنبت الثمار الحلوة.

رَوضَةُ العُقَلاء وَ نُزهَةُ الفُضَلاء لابنِ حِبّان ص٢٠٢

آگاه ترینِ مردم:

سُفیان رَحِمَهُ الله  :

أَتَدْرُونَ أَيُّ النَّاسِ أَحْرَصُ عَلَى الْعِلْمِ؟ فَسَكَتُوا، قَالَ: أَعْلَمُهُمْ .

آیا می دانید از بین مردم چه کسی برای علم،حریص تر و مشتاق تر است؟

دوستانش پاسخی ندادند.

گفت : دانا‌ترین آنها .

[تاريخ أبي زَرعَة الدِّمَشقي، صفحة ٥٥٠]

یعنی : علاقه و حرص برای تحصیل علم فقط در وجود افرادی ست که نسبت به اهمیتش آگاه هستند.

امر به معروف و نهی از منکر وظیفه ای ست که نباید ضایع ساخت:

امام نَوَوي رَحِمَهُ الله :

قَالَ الْعُلَمَاءُ وَلَا يُشْتَرَطُ فِي الْآمِرِ وَالنَّاهِي أَنْ يَكُونَ كَامِلَ الْحَالِ مُمْتَثِلًا مَا يَأْمُرُ بِهِ مُجْتَنِبًا مَا يَنْهَى عَنْهُ بَلْ عَلَيْهِ الْأَمْرُ وَإِنْ كَانَ مُخِلًّا بِمَا يَأْمُرُ بِهِ وَالنَّهْيُ وَإِنْ كَانَ مُتَلَبِّسًا بِمَا يَنْهَى عَنْهُ فَإِنَّهُ يَجِبُ عَلَيْهِ شَيْئَانِ أَنْ يَأْمُرَ نَفْسَهُ وَيَنْهَاهَا وَيَأْمُرَ غَيْرَهُ وَيَنْهَاهُ فَإِذَا أَخَلَّ بِأَحَدِهِمَا كَيْفَ يُبَاحُ لَهُ الْإِخْلَالُ بِالْآخَرِ.

علما گفته اند : شرط نیست که فرد ( امر کننده به معروف و یا نهی کننده از زشتی برای جواز این کار ، خود او نیز ) حتما به صورت کامل به این چیزها که می گوید پایبند باشد 

بلکه بر او واجب است که امر به معروف کند اگر چه خود آن را انجام نمی دهد 

و واجب است نهی از منکر نماید اگر چه خود او نیز آن را انجام می دهد 

زیرا حقیقت این است که دو چیز بر او واجب است 

اول :  اینکه خود به آن امر و نهی پایبند باشد و نفس خویش را امر و نهی نماید 

دوم : اینکه دیگران را نیز به نیکی سفارش نموده و از بدی ها بازدارد 

پس اگر او یکی از این دو را ضایع ساخت و یا در آن کم و کاستی داشت نباید به وظیفه ی دیگر نیز (آسیب زده ) و آن را نیز ضایع سازد.

شَرحُ النَّوَوي على مُسلِم ٢/٢٣

اهمیت آثار صحابه در شناخت و فهم دین:

امام ابن کثیر رَحِمَهُ الله :

اهل سنت و جماعت ، در خصوص هر قول و فعلی که از صحابه ( یاران پیامبر صَلّی اللهُ عَلَیهِ وَ سَلَّم ) رَضِيَ اللهُ عَنهُم به ثبوت نرسیده باشد ، اصطلاح "بدعت" را استفاده می نمایند.

چون اگر ( آن قول یا فعل ) خیر و نیکو می‌بود،صحابه در انجام آن از ما پیشی گرفته بودند...

أَهْلُ السُّنَّةِ وَالْجَمَاعَةِ فَيَقُولُونَ فِي كُلِّ فِعْلٍ وَقَوْلٍ لَمْ يَثْبُتْ عَنِ الصَّحَابَةِ: هُوَ بِدْعَةٌ؛ لِأَنَّهُ لَوْ كَانَ خَيْرًا لسبقونا إليه...

تفسیر ابن کثیر ۲۷۸ / ۷

اینگونه فرزندت را تربیت کن:

امام زین العابدین،علي بن الحسین رَضِيَ اللهُ عَنهُ به فرزندش توحید را آموزش می داد و می فرمود بگو :

آمَنْتُ بِاللهِ و کَفَرْتُ بِالطّاغوتِ

به الله ایمان آوردم و به طاغوت کفر ورزیدم.

كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ، يُعَلِّمُ وَلَدَهُ، يَقُولُ: «قُلْ آمَنْتُ بِاللَّهِ وَكَفَرْتُ بِالطَّاغُوتِ».

مُصَنَّف ابن أبي شَیبَة ٣٤٩٩

اگر دنیا و آخرت را می خواهی:

امام شافِعی رَحِمَهُ الله :

هرکس که دنیا و آخرت را می خواهد ، باید که علم را لازم بگیرد.

مَنْ أَرَادَ الدُّنْيَا فَعَلَيْهِ بِالْعِلْمِ وَمَنْ أَرَادَ الْآخِرَةَ فَعَلَيْهِ بِالْعِلْمِ.

المجموع شرح المهذب للنووي، ج١ ص ٢٠

پ‌ ن : در اصل برای اهمیت موضوع و ادای حق مطلب می بایست ترجمه به صورت جداگانه می بود :

هرکس که دنیا را می خواهد باید علم را لازم بگیرد

و هرکس که آخرت را می خواهد هم،باید علم مورد توجه اش باشد.

اما خب به جهت خوانش روان،ساده تر ترجمه شد.

نکته بعد : ضمن اینکه امام شافعی رحمه الله از آن دسته اندیشمندان مسلمان بودند که به علومی جز علم شرعی،همچون:طب،ریاضیات،ادبیات و...هم دانش داشتند و علم آموزی همیشه پسندیده و مفید است،اما معمولا اگرچه که منافاتی نیست هدف اصلی علم شرعی ست که سبب آبادی آخرت هم می گردد.

در هر صورت علم آموزی و علاقه به علم حتی اگر آورده مالی هم در بر نداشته باشد بدون شک در بهبود کیفیت و سلامت و پیشرفت زندگی فردی و اجتماعی پر تاثیر است.

همانگونه که بالعکس،جهل و نادانی،موجب نابودی دنیا و آخرت هر فرد یا اجتماع می شود.

اهمیت زنان صالح در اصلاح شخصیت مردان:

ابن عَساکِر رَحِمَهُ الله :

"هیچ چیزی همچون زنان صالح ، به اصلاح شخصیت مردان کمک نمی‌کند".

مَا أَعَانَ عَلَى نَظْمِ مُرُوءَاتِ الرِّجَالِ كَالنِّسَاءِ الصَّوَالِحِ.

تاریخ دمشق (۱۵۴/۲۲)

بهترین منزل:

بِشر بن حارِث رَحِمَهُ الله :

برای کسی که از الله اطاعت کرده است،قبر بهترین منزل است.

نعم المنزل القبر لمن أطاع الله.

[القبور لابن أبي الدنيا، صفحة ١٣٠]

پ ن : کسانی که از کارنامه اعمال خوبی برخوردار هستند ضمن داشتن ترس از عواقب خطاها و امید به رحمت وسیع خداوند ( ایمان عبارت است از برقرار بودن تعادل بین ترس و امید ) و آگاهی به اینکه این دنیا مقصد نیست و مرگ را برای ملاقات با پروردگار و دستیابی به وعده هایش دوست دارند،نه تنها از قبر ترسی ندارند بلکه آن را محل استراحت و رهایی از بدی های دنیا می دانند‌.

اما بالعکس،آنها که کارنامه بدی ثبت کرده اند،ظلم و ستم و بی عدالتی کرده اند،به این لذت های زودگذر وابسته شده اند از قبر و عذاب هایش و محاسبه می هراسند...

ادبی از آداب صحبت:

خشم بیش از حد گرفتن وحشت آرد و لطف بی وقت هیبت ببرد. نه چندان درشتی کن که از تو سیر گردند و نه چندان نرمی که بر تو دلیر شوند.

درشتی و نرمی به هم در بِه است

چو فاصِد که جراح و مرهم نِه است

درشتی نه گیرد خردمند پیش

نه سستی که ناقص کند قدر خویش

نه مَر خویشتن را فزونی نهد

نه یکباره تن در مذلت دهد

شبانی با پدر گفت : ای خردمند

مرا تعلیم ده پیرانه یک پند

بگفتا : نیکمردی کن نه چندان

که گردد خیره گرگ تیز دندان

سعدی-گلستان-باب هشتم در آداب صحبت

فاصِد : رگ زن ، حَجّام .

کسی که دانش را دوست نمی دارد خیری در او نیست:

امام شافِعي رَحِمَهُ الله :

کسی که علم را دوست ندارد خیری در او نیست.

بنابراین نباید بین تو و این چنین شخصی،آشنایی و دوستی ای باشد.

منْ لَا يُحِبُّ الْعِلْمَ فَلَا خَيْرَ فِيهِ فَلَا يَكُنْ بَيْنَكَ وَبَيْنَهُ مَعْرِفَةٌ وَلَا صَدَاقَةٌ.

المجموع ج ۱ ص ۲۰

ببین چه کسی را نافرمانی می کنی:

بِلال بن سَعد رَحِمَهُ الله :

"به کوچک بودن گناه ننگر بلکه

به این بنگر که چه کسی را نافرمانی می‌کنی؟".

لَا تَنْظُرُ إِلَى صِغَرِ الْخَطِيئَةِ وَلَكِنْ انْظُرْ مَنْ عَصَيْتَ.

منبع: سِیَرُ أعلامِ النُّبَلاء ۹۱/۵

هرگاه فتنه ها رخ دادند:

امام ذَهَبي رَحِمَهُ الله :

إذا وقعت الفتن ، فتمسّكْ بالسُّنة. ،

وألزمْ الصمت. ،

ولا تخضْ فيما لا يعنيك. ،

وما أشكل عليك فرُدَّه إلى الله ورسوله.

وقفْ، وقلْ: الله ورسوله أعلم.

هرگاه که فتنه ها (یی مثل بدعت و هرج مرج های سیاسی، که سبب سردرگمی در دین یا امور دنیا می شوند ) رخ دادند پس تو به سنت ( و راه و روش پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ سَلَّم و یارانش ) متمسک شو ....

و سکوت را اختیار کن (و فورا  در هر مساله ای چه با قبول یا رد آن ، نظر نده )...

و در هر آنچه که به تو ارتباطی ندارد وارد نشو ...

و هر آنچه را که  سبب درماندگی و سردرگمی تو گشته است ،  به سوی الله (یعنی کلام او قرآن ) و پیامبرش ( یعنی سنت او ) ارجاع بده ...

و( در همان حد و حدود مشخصی که در قرآن و سنت ، برایت تعیین گشته و روشن می شود) بایست ....

(و برای موضوعاتی که هنوز برایت نامشخص است) بگو الله  از من نسبت به آن داناتر است ...

سِيَرُ أَعلامِ النُّبَلاء: ٢٠/١٤٢

اگر خداوند عیب پوشی نمی کرد:

امام سُفیانُ بنُ عُیَینَة رَحِمَهُ الله :

اگر سِتر ( و عیب پوشی) الله عَزَّ وَ جَل نبود ( که گناهان ما را از مردم می پوشاند ) ، هیچ کس با ما همنشین نمی شد.

عن محمود بن آدم قال: سمعت سفيان بن عيينة، يقول: لولا ستْر الله عزَّ وجلَّ ما جالسَنا أحدٌ.

شُعَب الإيمان للبيهقي (٦/٢٩٠) (٤٢٠٣).

پاکدامنی ثمره وجود غیرت در هر جامعه است:

هر ملتی (و جامعه ای) که مردانش از "غیرت" بهره‌مند باشند

زنان آن جامعه نیز (در نتیجه) از عفت و پاکدامنی بهره‌مند خواهند بود.

الراغب الأصفهاني :

قيل: كلُّ أمة وضعت الغَيْرة في رجالها وضعت العفة في نسائها.

الذريعة إلى مكارم الشريعة،ص ۳۴۷

پ ن ۱ :غیرت :به زبان ساده عبارتست از حس و قوت حمایت نسبت به هرآنچه که برای فرد اهمیت ویژه دارد.

پ ن ۲ :ضمن ضرورت فهم معنای درست این ویژگی،می‌توان درک کرد کسانی که مخالف وجود این خصلت در مردان هستند چه مقاصدی را دنبال می کنند.

ضرورت دوری از مواضع تهمت:

عُمَر بن خَطّاب - رَضِيَ اللهُ عَنهُ - :

«کسی که خود را در معرض تهمت دیگران قرار می‌دهد، کسانی را که به او گمان بد کرده‌اند، ملامت و سرزنش نکند».

عَنْ عُمَرَ بْنِ الْخَطّابِ ، قَالَ : مَنْ عَرَّضَ نَفْسَهُ لِلتُّهْمَةِ فَلَا يَلُومَنَّ مَنْ أَسَاءَ بِهِ الظَّنَّ...

[الزُّهد لِأبي داود ٨٣]

اگر دلهای ما پاک بود:

' عُثمانُ بنُ عَفّان ـ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ ـ :

اگر دلهای ما پاک می بود

از کلام پروردگارمان سیر نمی شدیم

و من ناپسند می دانم که روزی بر من بگذرد درحالیکه قرآن را نگاه (تلاوت) نکرده باشم.

" لَوْ أَنَّ قُلُـوبَنا طَهُـرَتْ ما شبِعـنا مِـنْ ڪـلامِ رَبِّنـا ، 

وَإِنّـي لأڪـرَهُ أَنْ يـأتـيَ علَـيَّ يَـومٌ لا أَنـظُرُ في المُصحَفِ ".

شُعَب الإيمان ، للبيهقي | ٢١٤٩

نسخه خردمندانه اسلامی اجتماعی:

گفته شده : 

"هر منطقه‌ای که چهار چیز در آن باشد ساکنانش از بلا و مصیبت در امان خواهند بود:

۱. حاکم عادلی که ستم نمی‌کند

۲. عالمی که بر راه و روش هدایت است

۳. پیرانی که امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند و به طلب علم و قرآن تشویق می‌نمایند

۴. و زنان‌شان پوشیده باشند و خودآرایی جاهلیت نخستین را در پیش نگیرند".

[الجامع لأحکام القرآن از امام قُرطُبي رَحِمَهُ الله  (۷۶/۵)]

قيل : كل بلدة يكون فيها أربعة فأهلها معصومون من البلاء : إمام عادل لا يظلم ، وعالم على سبيل الهدى ، ومشايخ يأمرون بالمعروف وينهون عن المنكر ويحرضون على طلب العلم والقرآن ، ونساؤهم مستورات لا يتبرجن تبرج الجاهلية الأولى .