ابوذیال رحمه الله:
نمی دانم را یاد بگیر، پس اگر گفتی: نمی دانم. به تو یاد می دهند تا بدانی
و اگر گفتی : می دانم . از تو سوال می کنند تا ندانی.
تعلم: لا أدری، ولا تعلم: أدری؟ فإنک إن قلت: لا أدری، علموک حتى تدری، وإن قلت: أدری، سألوک حتى لا تدری.جامع بیان العلم وفضله (۲/۱۱۹)
لَا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا
الله هیچ کس را جز به اندازه توانش تکلیف نمی کند.
البقرة (٢٨٦) Al-Baqara
ابن مسعود رضی الله عنه می‌فرماید:
هرکس به دنبال الگو برای خود می‌گردد،پس اصحاب رسول الله صلی الله علیه وسلم را الگوی خود قرار دهد؛ براستی که آنها بهترین قلوب این امت، عمیق ترین علوم، کمترین تکلف و اخلاق نیکو را دارا بودند.
قومی بودند که الله تعالی آن ها را (به عنوان) اصحاب پیامبرش انتخاب نمود، چون آن ها را می‌شناخت و به همین خاطر ما را به پیروی از آنها امر نموده است؛ به درستی که آنها بر راه مستقیم بودند.
رضی الله عنهم أجمعین ...
[ جامع بیان العلم لابن عبدالبر ]
حسن بصری می‌گوید:
«هرگاه الله ارادۀ قبض جان بندۀ مؤمن کند،نفس او با آرامش تمام و مشتاقانه به سوی پروردگار خویش می‌رود و الله نیز آرزوی ملاقات او را دارد».
تفسیر قرطبی: ۲۰/ ۵۷-۵۸
عمر بن سواد رحمه الله تعالی مى فرماید امام شافعى برایم تعریف مى کرد که:
دو چیز را بسیار دوست داشتم
تیر اندازی
و
فراگیری علم
در تیر اندازی مهارت بسیاری پیدا کردم تا حدی که ده تیر متوالی را به هدف می زدم
وقتی به سخن از علمش رسید امام سکوت کرد ( چرا که دوست نداشت خودش را مدح کند )
گفتم به الله قسم در علم شرعی مهارتت بیشتر است از تیر اندازی ات.
قال عمرو بن سواد: قال لی الشافعی: کانت نهمتی فی الرمی وطلب العلم، فنلت من الرمی حتى کنت أصیب من عشرة عشرة، وسکت عن العلم، فقلت: أنت والله فی العلم أکبر منک فی الرمی .
تاریخ بغداد ۲/ ۵۹-۶۰
وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ
و به نفس ملامتگر سوگند می‌خورم.
امام مجاهد بن جبر/ نفس لوامه را اینگونه توصیف می‌کند:
«نفس لوامه آن است که بر چیزی که از دست رود، پشیمان شده و به سرزنش می‌پردازد، خود را بر انجام کار ناشایست توبیخ کرده که چرا این کار را انجام دادی؟ و بر آنجام کار خیر نیز خود را سرزنش می‌کند که چرا بسیار انجام ندادی؟».
تفسیر قرطبی: ۶۳/۱۹
وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ
و به نفس ملامتگر سوگند می‌خورم.
«ابن عبدالرحمان بن ابی حاتم رازی» در مورد بعضی از مدارس دمشق می‌گوید:
«در دمشق بر نویسندگان حدیث وارد شدم، و بر حلقۀ درس قاسم جوعی گذر کردم. دیدم جمعی به دور او نشسته و او برای آنان صحبت می‌کند، دیدن این منظره هیبتی در قلب من ایجاد کرد، خود را به آن جمع نزدیک کردم. شنیدم خطاب به آنان می‌گوید: در این زمان پنچ چیز را غنیمت شمارید:
۱- هرکجا باشید شناخته نشوید. ۲- هرگاه غایب بودید، کسی سراغ شما را نگیرد. ۳- هرجا حاضر شدید مورد مشورت قرار نگیرید. ۴- اگر چیزی گفتید از شما پذیرفته نشود. ۵- اگر کاری را انجام دادید به شما مزدی داده نشود.
و پنج چیز دیگر را نیز به شما سفارش می‌کنم:
۱- اگر مورد ستم واقع شدید ستم نکنید. ۲- هرگاه شما را ستایش کردند، خوشحال نشوید. ۳- اگر به شما ناسزا گفتند، دلتنگ نشوید. ۴- اگر مورد تکذیب واقع شدید، خشمگین نشوید.*
این استفاده‌ای بود که در دمشق کسب کردم.
*{متاسفانه سفارش پنجم چاپ نشده بود}.
صفة الصفوة: ۲۳۷/۴
امام حسن بصری رحمه الله:
می‌خندیم و از عملکرد خود غافلیم. الله بر اعمال ما نظارت دارد، چنانچه بر مبنای رفتارمان با ما برخورد کند، هیچ چیزی را از ما نمی‌پذیرد. وای بر تو ای بنی آدم! مگر شما توان و نیروی جنگیدن با الله را دارید؟ من قومی را دیده‌ام که دنیا از منظر آنان از خاکستر زیر پایشان کم ارزشتر بود، و قومی دیگر نیز دیده‌ام که به جز قوت شب چیز دیگری را نداشتند، و با این وجود همۀ آن را مصرف نمی‌کردند، بلکه بعضی از آن را صدقه می‌دادند، در حالی خود گرسنه‌تر بودند.
سیر أعلام النبلاء ۵۸۵/۴
میمون بن مهران تابعی در توصیف یاران رسول الله صلی الله علیه وسلم و مقایسۀ آنان با نسل زمان خویش می‌گوید:
به محضر کسانی شرفیاب شده ام که یا سکوت را برمی‌گزیدند، یا به جز حق کلمه‌ای بر زبان جاری نمی‌کردند، و به خدمت مردانی رسیده‌ام که بعد از ادای نماز صبح تا طلوع خورشید به جز ذکر الله چیزی نمی‌گفتند، و مردانی را یافته‌ام که از ترس پروردگار، به آسمان نگاه نمی‌کردند، و اگر برخی از آنان زنده شوند و اعمال شما را مشاهده کنند، به جز قبله هیچ چیزی از شما قبول نمی‌کنند.
صفة الصفوة، جلد ۴، صفحۀ ۱۹۴
« وَالَّذِینَ یَبِیتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّدًا وَقِیَامًا »
(بندگان خاص الله رحمان )کسانی هستند که شب را در حال سجده و قیام ( با نماز تهجد) سپری می کنند.[ الفرقان / ۶۴ ]
ابن عباس رضی الله عنهما در تفسیر این آیه می فرماید:
« من صلی رکعتین أو أکثر بعد العشاء فقد بات لله ساجدا أو قائما »
هر فردی که بعد از نماز عشاء دو رکعت یا بیشتر (نماز تهجد ) به جای بیاورد مسلما مشمول آیه شده و شب را برای الله سبحانه و تعالى در سجده و قیام سپری کرده است.
[ تفسیر القرطبی ۷۲/۱۳ ]
سلمان فارسی رضی الله عنه:
علمی که گفته (و بیان) نمی‌شود، مانند گنجی است که خرج نمی‌شود.
[ عیون الأخبار ۲/ ۵۲۵ ]
علی بن الحسین، زین العابدین رحمه الله وقتی فقیر و تنگدستی به سوی او می آمد خوشحال می شد و می فرمود :
خوش آمدی ای کسی که توشه ام را به سمت آخرت حمل می کنی.
[ صفة الصفوة ۲/۹۵]
امیرالمومنین عمر بن خطاب رضی الله عنه فرموده اند :
کسی که خود را در جوار الله بی نیاز بداند ، الله برای وی کافی است
و هر کس جوار الله را با غیر الله عوض کند، گمراه است.
هرکس به اندک دنیا سیر نگردد ، اموال زیاد هم او را سیر نمی کند.
پس به آنچه که نیاز تو را بر طرف می کند، اکتفا کن.
نفس خود را به عفت عادت ده و از فریبکاری دست بردار؛ که حساب روز قیامت دراز است.
[ الزهد الکبیر ۱۰۳ ]
ﺳﻔﻴﺎﻥ ﺍﻟﺜﻮﺭﻱ ﺭﺣﻤﻪ ﺍﻟﻠﻪ در نصیحتی به علی بن الحسن می فرماید :
کم حرف بزن، قلبت نرم و آرام می شود..
زیاد سکوت کن، صاحب تقوی و ورع می گردی.
حریص بر دنیا نباش..
حسود نباش، سریع مطالب را فهم می کنی.
طعنه زننده نباش، از شر زبان مردم نجات می یابی.
مهربان باش، محبوب مردم می گردی.
به بهره ات از رزق و روزی راضی باش، ثروتمند خواهی شد.
بر الله توکل کن، قوی خواهی شد.
با مردم بر سر دنیایشان نزاع مکن، هم الله و هم مردم تو را دوست خواهند داشت.
متواضع باش، اعمال نیک را تکمیل کرده ای.
عفو پیشه کن، عافیت از بالای سر برایت می آید.
[ حلیة الأولیاء ٨٢/٨ ]
آن که سنت با جماعت ترک کرد در چنین مسبع،نه خون خویش خورد
هست سنت ره، جماعت چون رفیق بی ره و بی یار،افتی در مضیق
مولوی
ربیعة بن شداد خثعمى نزد على آمد که بدو گفت: «بر کتاب الله و سنت پیامبر الله بیعت کن» ربیعه گفت: «بر سنت ابو بکر و عمر» على گفت: «واى بر تو، اگر ابو بکر و عمر جز به کتاب الله و سنت پیامبر الله بیعت کرده بودند بر حق نبودند.» و ربیعه با وى بیعت کرد.
تاریخ الطبری ،ج ۶،ص:۲۵۹۹
انس بن مالک رضی الله عنه:
«مَا شَمَمْتُ عَنْبَرًا قَطُّ وَلَا مِسْکًا وَلَا شَیئًا أَطْیبَ مِنْ رِیحِ رَسُولِ اللهِ».
«هیچگاه عنبری را نبوییدم، و نه مُشکی و نه چیز دیگری را که از بوی رسول الله خوش‌بوتر باشد».
صحیح مسلم، ۴۲۹۸
ابوالدرداء رضى الله عنه :
خیر و خوبی، نه آنست که مال و فرزندت فزونی یابد.
بلکه خوبی، آنست که:
حلم و بردباری‌ات شکوهمند گردد
و علم و دانشت فزونی یابد
و مردمان را به‌سوی عبادت الله فرا خوانی.
پس آن‌گاه که توفیق نیکی یافتی، الله را حمد گویی
و چون بد کردی، از الله آمرزش خواهی.
[ تاریخ دمشق ۱۵۸/۴۷]
بشر بن حارث رحمه الله :
کسی که دوست می دارد مردم او را بشناسند، شیرینی آخرت را نخواهد یافت.
[حلیة الأولیاء ٨/٣٤٣ ]
